Web 3 là từ khoá hiện đang được quan tâm rất nhiều trong thời gian vừa qua. Cùng ONETECH tìm hiểu về web 3.0 là gì và liệu nó có thay đổi tương lai của Internet 2.0 hay không?
Web 3 là gì?
Web 3 hay còn gọi là Semantic Web là thế hệ thứ 3 của nền tảng công nghệ Internet nhằm khắc phục những nhược điểm và tối ưu thêm nhiều tiện ích với công nghệ AI, blockchain cùng bước tiến về Metaverse làm cho Internet trở nên chân thật như chính cuộc sống của bạn.
Một ví dụ nhỏ của Web 3: nếu bạn đang lái xe và bạn muốn tìm đường bạn phải thao tác bằng tay hoặc nếu dùng Google bạn cũng phải truy cập website rồi nói vào đó … nhưng với web 3 bạn chỉ cần đọc ví dụ như ” tôi muốn đi đà lạt ” hệ thống sẽ tự chọn chỉ dẫn tối ưu nhất mà bạn không cần phải bật bất kỳ ứng dụng hay website nào.
Internet và lịch sử phát triển các thế hệ Web
Vậy để đến với web 3, web đã trải qua những bước gia tăng và có ảnh hưởng ra sao đến nhân loại ? để thấu hiểu web 3 là gì , ta cùng ngược dòng thời gian để hiểu hơn về các lứa tuổi web thời gian trước.
Web 1.0 – Hiển thị thông tin
Được gọi là thế hệ web hiển thị thông tin (static website). Web 1.0 đời vào năm 1989 cùng với sự xuất hiện của internet. Web 1.0 đã tạo ra một nơi giúp người dùng có thể tiếp cận thông tin tự xa thông qua internet một cách dễ dàng hơn. Tuy nhiên, Web 1.0 lúc đó căn bản là chỉ là những dòng text được gắn thêm các đường link dẫn đến các bài khác. Người dùng hầu hết chỉ là những người tra cứu thông tin (consumers) và không thể tương tác với nội dung mình đọc được. Việc sáng tạo nội dung để đăng lên web cũng rất bị hạn chế vào thời điểm đó.
Thành quả tiêu biểu của thế hệ web 1.0 là các trang thông tin tĩnh của các công ty, tập đoàn đa. Các cổng thông tin báo chí cơ bản.
Về mặt công nghệ thì có thể hiểu web 1.0 là những web mà mã nguồn chỉ có phần front end tức là chỉ có html, css chứ không có hệ quản trị cơ sở dữ liệu nào cả.
Web 2.0 – Chuyển giao thông tin
Cùng với sự phát triển của internet và số lượng người dùng, các nhu cầu mới trên nền tảng web cũng phát sinh. Thế hệ web 2.0 phát triển mạnh mẽ cho tới tận ngày nay. Web 2.0 khắc phục được việc truyền tải thông tin một chiều, cho phép người dùng tương tác với trang web theo các yêu cầu riêng biệt.
Với web 2.0 bạn có thể đăng ký tài khoản, bình luận, tạo bài viết, post video trên youtube hay tạo trang mạng xã hội riêng của mình trên Facebook…
Về mặt công nghệ thì có thể hiểu web 2.0 là những web có mã nguồn gồm cả phần front end và back end tức là có thêm ngôn ngữ server kèm theo như PHP, Node JS, Java,… cùng với một hệ quản trị cơ sở dữ liệu nào đó như Mysql, Mongodb,…
Nhờ có web 2.0 mà thế giới Internet dần trở nên phẳng hơn rất nhiều, những gì web 2.0 mang lại thật sự rất tuyệt vời. Mọi người trên thế giới có thể tương tác với nhau và tiếp cận nhiều thông tin hơn. Tuy nhiên sau một thời gian dần dần các ông lớn công nghệ như Twitter, Facebook,… dần thống trị web 2.0 và họ đã khai thác thông tin người dùng để triển khai các dịch vụ khác như quảng cáo để kiếm lợi cho bản thân. Dù bạn là người góp phần xây dựng nên web 2.0 nhưng nó lại thuộc về các ông lớn trên. Họ hoàn toàn có thể dể dàng xoá nội dung đó hoặc thậm chí khoá tài khoản cá nhân đó. Chính vì còn một số bất cập của web 2 nên web 3 đã ra đời nhằm giải quyết các vấn đề đó.
Web 3.0 – Chuyển giao giá trị
Web 3.0 là thế hệ mới của công nghệ Internet nhằm tạo ra các trang web và các ứng dụng web thông minh. Nơi các trang web và ứng dụng sẽ có thể xử lý thông tin theo cách thông minh giống như con người thông qua các công nghệ như máy học (Machine Learning), Dữ liệu lớn (big data), công nghệ chuỗi khối (Blockchain), v.v.
Ban đầu, Web 3.0 được nhà phát minh World Wide Web, Tim Berners-Lee, gọi là Semantic Web, và nó nhằm mục đích trở thành một internet tự chủ, thông minh, và cởi mở hơn.
Với web 3 quyền lực sẽ không còn nằm trong tay các ông lớn công nghệ nữa, quyền lực được đưa về tay người dùng, bản thân người dùng chính là người sở hữu (owners) cho thông tin của mình và không thể bị can thiệp bởi bất kỳ ai.
Về mặt công nghệ thì web 3 là những web cũng sẽ giống như web 2.0 tuy nhiên phần hệ cơ sở dữ liệu sẽ được thay thế bằng blockchain cùng với hệ sinh thái blockchain đó.
Tại sao nói đây là thời điểm ra đời của web 3?
Web 3 có thể trở thành hiện thực nhờ những đột phá về nhiều mặt như:
- Tiến bộ về phần cứng và phần mềm giúp phát triển các công nghệ phía trên như Blockchain, Bigdata và AI.
- Mạng lưới blockchain giúp tăng tính Decentralized, Trustless và không phải phụ thuộc vào bên thứ ba.
- Những tiến bộ về AI và Machine Learning, dù vẫn còn mới nhưng nếu được phát triển trên các mạng lưới phi tập trung sẽ giúp tạo ra những ứng dụng vượt xa thời điểm hiện tại.
Web 3 giúp khắc phục các hạn chế nào của 2
Web 3 không chỉ kế thừa các tính chất tốt của web 2 và nó còn giúp xử lí các giới hạn hiện tại của web 2.0, gồm:
- Verifiable : Có thể kiểm chứng – nhiều điều đều rõ ràng và có khả năng xác thực on-chain.
- Trustless & permissionless : giảm thiểu nhiều nhất những điểm có liên quan đến niềm tin và bất cứ ai cũng có khả năng tham dự.
- Self-governing : lấy khách hàng làm trọng điểm, chính mình khách hàng có toàn quyền với tin tức và của cải của bản thân.
- Distributed : quyền uy được phân phối cho khách hàng, các lựa chọn sẽ được đem ra và làm bởi những đơn vị tự trị phi chú trọng ( dao ). Tổng cộng đều chẳng thể bị kiểm soát bởi một bên tổ chức đầu tư nào đó.
- Native built-in payments : một vài ứng dụng của web 3 không yêu cầu khách hàng phải phân phối dữ liệu riêng tư và chẳng thể cản việc chi trả, thương vụ của người dùng
Đặc điểm nổi bật của Web 3
- Semantic Web (Web theo ngữ cảnh): Nội dung của web sẽ được hiển thị dựa trên phân tích ý nghĩa của từ ngữ một cách hiệu quả.
- Trí tuệ nhân tạo AI: Web 3 tận dụng trí tuệ nhân tạo để cung cấp kết quả chính xác hơn nhanh hơn thông qua xử lý ngôn ngữ tự nhiên nơi máy tính sẽ hiểu thông tin giống con người hơn.
- Đồ họa 3D – Metaverse: Thiết kế ba chiều sẽ được sử dụng trong các trang web và dịch vụ để cung cấp hình ảnh rõ ràng trực quan cho người dùng. Ví dụ: hướng dẫn bảo tàng, trò chơi máy tính, thế giới ảo Metaverse .v.v.
- Không có trung gian: Trong một mạng lưới phi tập trung, các giao dịch và dữ liệu được trao đổi trực tiếp do đó dữ liệu và tiền của bạn không phải phụ thuộc vào một bên trung gian như Google hay các nền tảng thanh toán có kiểm soát như ngân hàng.
- Ngăn chặn vi phạm dữ liệu: Dữ liệu sẽ do chính bạn kiểm soát. Rất khó để tin tặc có quyền kiểm soát dữ liệu của bạn trừ khi hắn có thể khống chế toàn bộ mạng lưới Blockchain. Những công ty như Facebook và Google không thể chỉnh sửa hay bán dữ liệu của bạn cho bên thứ ba để kiếm lợi nhuận.
- Dữ liệu sẽ tồn tại mãi mãi: Trò chơi mà bạn ưa thích, nội dung tin nhắn hay bất kỳ dữ liệu nào trên Web 3 sẽ tồn tại chừng nào Internet còn hoạt động, không ai có quyền truy cập chúng và xóa bỏ chúng cả, nếu bạn từng tìm hiểu Blockchain bạn sẽ hiểu điều này. Tương tự như vậy, các dịch vụ trên mạng sẽ không phụ thuộc vào các công ty quản lý hay máy chủ, chúng sẽ tiếp tục hoạt động chừng nào vẫn còn có người sử dụng.
- Bảo mật và tin cậy: Thông qua công nghệ blockchain Web 3 giúp thông tin được minh bạch và tin cậy nhưng vẫn đảm bảo quyền riêng tư và bảo mật dữ liệu người dùng cũng như bảo vệ danh tính.
Ưu điểm của web 3
- Loại bỏ bên trung gian: Wed 3 có khả năng kết nối với nhau trên các nền tảng phi tập trung mà không cần bất cứ bên trung gian nào.
- Dữ liệu không thể bị sửa đổi, thao túng: Dữ liệu lưu trữ trên chuỗi khối blockchain không thể bị can thiệp bởi một cá nhân hoặc tổ chức nào đó. Một khi đã lưu vào chuỗi khối, chúng sẽ tồn tại vĩnh viễn.
- Hoạt động không ngừng nghỉ: Dịch vụ triển khai trên web 3 luôn hoạt động không ngừng nghỉ. Bởi hệ thống được vận hành bởi các nút mạng trên toàn thế giới thay vì tập trung vào một máy chủ.
Nhìn vào các đặc điểm vượt trội trên của web 3 sẽ thấy chúng khá là tương đồng với những ưu điểm mà công nghệ blockchain đem lại. Có thể thấy, sự phát triển mạnh mẽ của blockchain chính là một phần không thể thiếu trong sự hình thành của web 3 hiện nay.
Nhược điểm của web 3
Bên cạnh những ưu điểm vượt trội thì web 3 vẫn tồn tại một số yếu điểm:
- Tốc độ xử lý chậm: Việc phải chạy số lượng lớn nút xác thực khiến tốc độ của web 3 bị chậm lại.
- Công nghệ mới và phức tạp: Nhìn chung công nghệ blockchain vẫn còn khá xa lạ với nhiều người, người dùng cần phải học những kiến thức mới, tải những phần mềm mới và thao tác nhiều bước phức tạp. Đây là một rào cản và cần thời gian để tiến tới sự phổ biến trên diện rộng (mass-adoption).
- Khả năng tiếp cận: Các ứng dụng web 3 hầu hết được build mới chứ không được tích hợp với các ứng dụng phổ biến và quen thuộc của Web 2.0, làm giảm tính tiếp cận đến với người dùng khi họ đã quá quen thuộc và trung thành với nền tảng cũ.
- Dữ liệu rác tràn ngập: Dữ liệu lưu trữ trên blockchain sẽ không thể xoá bỏ được, điều này làm cho dữ liệu rác lưu trữ trên mạng lưới ngày càng nhiều hơn, khiến cho tốc độ xử lý dữ liệu cũng sẽ lâu hơn.
- Chi phí cao: Chi phí để phát triển một dự án là rất đắt đỏ, những dapps thường gặp khó khăn trong việc đưa code lên blockchain vì phí gas của Ethereum hay chi phí phải bỏ ra trong việc audit cũng rất cao.
Tuy có những hạn chế nhưng tất cả đều đang được khắc phục dần. Việc còn ở giai đoạn sớm và còn nhiều vấn đề cần giải quyết cũng đồng nghĩa với việc mở ra nhiều cơ hội cho những con người tin tưởng vào tương lai của Web 3 và phát triển những sản phẩm liên quan.
Tiềm năng của web 3
Có thể nói nhờ web 3 mà mở ra nhiều mô hình kinh doanh mới và đồng thời xuất hiện thêm nhiều ngành nghề mà trước đây chưa từng có.
Một mô hình đang thành công nhất hiện nay có thể kể đến là DeFi, mạng lưới tài chính phi tập trung, với việc áp dụng công nghệ blockchain loại bỏ bên trung gian thứ ba trong giao dịch đã làm nên sự thành công của thị trường crypto hiện nay. Chỉ trong một năm từ tháng 11 năm 2020 đến tháng 11 năm 2021, vốn hóa của thị trường crypto đã tăng từ 450 tỷ đô la lên hơn 3,000 tỷ đô la, một tốc độ tăng trưởng khủng khiếp.
Thị trường crypto chỉ là ứng dụng được khai thác đầu tiên từ web 3, có nghĩa là trong tương lai sẽ còn rất nhiều sự đột phá, nhiều ứng dụng áp dụng thực tế nhờ web 3 cũng như công nghệ blockchain nữa.
Nhiều người còn cho rằng trong tương lai xa web 3 sẽ lật đổ web 2 và sự độc quyền của các công ty công nghệ lớn hiện nay như Google, Facebook. Tuy nhiên theo quan điểm cá nhân của mình thì điều này rất khó xảy ra, vì phần lớn nội dung mọi người tìm kiếm hiện nay đều dựa trên nền tảng của các web 2.0. Hơn thế nữa, hầu hết các hạ tầng hiện nay đều chạy web 2.0, để mà cần thay đổi thì các công ty sẽ cần rất nhiều thời gian cũng như chi phí, nhân lực để nâng cấp và đổi mới.
Jack Dorsey (CEO Twitter) cũng từng chia sẻ rằng, tham vọng phi tập trung hoá các mạng xã hội thậm chí có thể tốn 10 năm và hàng thập kỷ. Và bản thân các công ty công nghệ cũng phải đối mặt với bài toán khó để cân bằng giữa “Ổn định – Đổi mới”.
Web 3 dần trở thành xu thế trong năm 2022
Chúng ta không thể phủ nhận rằng web 3 ra đời sẽ tạo nên một bước đột phá mới, tạo nên một kỷ nguyên mới. Các ngành công nghiệp và kinh doanh sẽ nhờ vào Web 3 mà tạo ra những điều vượt xa so với hình dung của người dùng trước đây.
Chúng ta có thể thấy một ví dụ điển hình cho sự phát triển công nghệ hiện nay là tiền điện tử. Khi tiền điện tử được áp dụng công nghệ blockchain, với việc loại bỏ các yếu tố trung gian và tin cậy trong giao dịch, đã cho ra những sản phẩm và trải nghiệm tuyệt vời:
- Bạn có thể gửi tiền cho bất kỳ ai trên toàn cầu chỉ với ví điện tử không bảo hộ.
- Gửi tiền trực tiếp vào ngân hàng mà không cần trực tiếp giao dịch. Ngoài ra, nhà đầu tư còn có thể hưởng được lãi suất tốt hơn. Bên cạnh đó người gửi còn có thể xoay vòng vốn để tối ưu lợi nhuận.
Tiền điện tử là một ví dụ đầu tiên trong việc ứng dụng công nghệ Blockchain, tương lai Web 3 sẽ còn được phát triển nhiều ứng dụng như vậy. Tiềm năng của Web 3 ở tương lai sẽ rất lớn, thậm chí vượt xa những gì Web 2.0 đã làm.
Web 3.0 đang mở ra một kỷ nguyên mà tại đó người dùng máy tính có thể tương tác với dự liệu thông qua mạng ngang hàng mà không cần bên trung gian can thiệp vào. Nền tảng này đặt sự vững chắc trong yếu tố cá nhân làm trọng tâm. Ngoài ra, tính bảo mật cao sẽ là đòn bẩy cho một nền tảng Internet cởi mở và phi tập trung.
Các dự án Web 3 nổi bật
Chắc hẳn với những thông tin ở trên thì chúng ta cũng có thấy nền tảng của Web 3 là công nghệ blockchain và các dự án phát triển trên blockchain đều thuộc Web 3.
Có thể tham khảo nguồn thống kê từ https://web3index.org/ để list ra một số dự án Web 3 nổi bật sau:
- Helumi (HNT): Helium là một trong những dự án Web 3 phổ biến nhất và có trách nhiệm đưa Internet đến tay mọi người. Dự án cung cấp một dịch vụ web được thiết kế để cạnh tranh với những gã khổng lồ ISP như Verizon và AT&T. Nó sử dụng blockchain cùng với các điểm phát sóng vật lý cho phép người dùng truy cập internet không dây trên khắp thế giới.
- River (FLUX): Helium cung cấp quyền truy cập cơ bản vào Internet bằng dịch vụ sản phẩm của mình, Flux là dự án cung cấp cho các nhà phát triển nền tảng để xây dựng phiên bản web mới này. Flux có thể được coi như một sandbox để phát triển Web 3. Người dùng có thể phát triển các ứng dụng Web 3 và các dự án phi tập trung, sau đó triển khai chúng trên mạng. Điều này có thể thực hiện được nhờ một hệ điều hành phi tập trung – FluxOS, một hệ điều hành phi tập trung cho người dùng Flux và khả năng điện toán đám mây.
- Filecoin (FIL): Filecoin giống như một tủ hồ sơ cho Web 3. Đây là một mạng lưu trữ phi tập trung, vừa là một giải pháp thay thế an toàn cho lưu trữ đám mây tập trung, vừa là một cách kiếm tiền thụ động.
- Polkadot (DOT): Ngay cả khi bạn chưa biết tới Web 3, bạn có thể đã nghe nói về mạng Polkadot. Với vốn hóa thị trường hơn 35 tỷ đô la, DOT là tiền điện tử lớn thứ chín trên CoinMarketCap. Nó cũng là mạng dẫn đầu vào kỷ nguyên Web 3 nhờ những nỗ lực nghiêm ngặt của nó để mở ra một Internet hoàn toàn phi tập trung thông qua các parachains.
- Arweave (AR): Tương tự Filecoin, Arweave tự mô tả mình như một “giao thức chuỗi khối lưu trữ dữ liệu mới” cho phép người dùng kết nối Internet một lần duy nhất tạo ra bộ lưu trữ dữ liệu thực sự vĩnh viễn. Đây là một mô hình lưu trữ trả tiền một lần mãi mãi.
- Livepeer (LPT): Livepeer là một cơ sở hạ tầng phát trực tuyến video phi tập trung dựa trên Ethereum cho phép các nhà xây dựng đưa các khái niệm của họ vào cuộc sống với mức giá thấp. Nó được thiết kế để cung cấp cơ sở hạ tầng phát trực tuyến video cung cấp mở mà bất kỳ ai cũng có thể sử dụng để gửi phim cho người xem mà không phải trả phí nền tảng quá mức hoặc có các tùy chọn hạn chế giống như các tùy chọn cung cấp tập trung.
- Theta: Theta là một nền tảng phát trực tuyến video thưởng cho người dùng vì đã chia sẻ băng thông và tài nguyên máy tính bổ sung của họ. Steve Chen, người đồng sáng lập YouTube, nói rằng Theta sẽ phá vỡ ngành công nghiệp video trực tuyến như YouTube đã làm vào năm 2005, mặc dù theo một cách khác. Theta giải quyết vấn đề phân phối video chất lượng cao đến mọi nơi trên thế giới với chi phí thấp.
Sự liên hệ giữa Web 3 và metaverse
Web 3 tự hào về bước tiến mới của tương tác của người dùng và khả năng mở rộng an toàn. Để Web 3 thực sự hoạt động tốt, nó cần đạt được ba tính năng chính – phân quyền, khả năng mở rộng và bảo mật. Mối liên quan giữa Web 3 và Metaverse có thể được nhìn thấy thông qua sự ra đời của NFT trong đó người dùng tương tác với nhau thông qua công nghệ thực tế ảo trong khi Web 3 giúp tạo thuận lợi cho thương mại và giao tiếp.
Vì Web 3 là một tập hợp các ứng dụng trên nền tảng phi tập trung, nên khả năng tương tác có thể đạt được thông qua sự kết nối giữa các ứng dụng với khái niệm metaverse. Ví dụ, Decentraland Mana đã giới thiệu một kết nối mở cho mạng lưới người dùng toàn cầu để vận hành một thế giới ảo được chia sẻ bằng cách mua và bán bất động sản kỹ thuật số.
Cuối cùng, internet phi tập trung cũng là một thành phần quan trọng của metaverse vì nó ít hạn chế hơn các ứng dụng tập trung. Với các ứng dụng tập trung, quyền cần được yêu cầu để kích hoạt khả năng tương tác.
Tạm kết
Một số cơ hội tốt nhất trên thị trường tiền điện tử cho năm 2022 và những năm sắp tới là đồng tiền web 3, đồng tiền metaverse và NFT. Công nghệ đang mở rộng thành một mạng internet phi tập trung và kết hợp nhiều trí tuệ nhân tạo và thực tế ảo hơn vào trải nghiệm internet. Công nghệ chuỗi khối cũng đang được nhiều người áp dụng hơn. Tương lai sẽ rất rộng mở đối với web 3, metaverse, NTF và các nền tảng công nghệ tương tự.